Met Guus Gonggrijp maakte ik rond 1980 kennis in de afdeling Bijlmermeer van de CPN. Een beschaafde intellectueel in een net pak, een hardliner. Ik was meer van de liberale richting, reden waarom hij mij eens na een afdelingsvergadering op allervriendelijkste toon vertelde dat ik ‘objectief gesproken’ toch eigenlijk ‘tegen de muur moest’. Dat was voor hooguit negentig procent ironie. Maar ik mocht Guus wel. (…) Een paar jaar later vertrok Guus, die Duits had gestudeerd, naar Dresden om een Nederlandstalig propagandablad te verzorgen, de DDR-Revue. Ik kende niemand die van het bestaan ervan wist. Guus was een van de laatsten uit een illustere reeks communisten die het ‘reëel bestaande socialisme op Duitse bodem’, met eigen handen ging opbouwen. Cineast Joris Ivens, schrijver Nico Rost, architect Mart Stam, tekenaar Frits Behrendt, Guus Gonggrijp, dat is eigenlijk het rijtje.
Zomer 1986 kwam ik hem tegen op het terras van ‘Tisfris’ in de Jodenbreestraat. Guus zat in de staf van een grote tentoonstelling over de DDR die dat jaar in de Beurs van Berlage te zien was. Het ging hem prima – aangename baan, hij was tevreden. Maar plotsklaps stond hij op. Hij moest om precies twee uur in de Beurs zijn. ‘Want je weet,’ zei hij, ‘Vijf minuten te vroeg is spionage, vijf minuten te laat is sabotage.’ Dat was voor hooguit vijftig procent ironie.
Na de val van de Muur kwam Guus terug naar Amsterdam, en hij meldde zich bij het arbeidsbureau. Had deze germanist wellicht nog specialisaties, vroeg de werkbemiddelaar. ‘Jazeker,’ zei Guus, ‘het vertalen van de redevoeringen van Erich Honecker.’ Daar bleek weinig emplooi voor. (…) Meer dan dertig jaar zagen we elkaar niet. Tot begin 2017, ik had Guus uitgenodigd een glaasje te komen drinken in café De Engelse Reet omdat ik een verzoek had. We begonnen een krantje, Argus, en daarin gingen we in een rubriek Achterwaarts! herinneringen van diverse mensen plaatsen. Zou hij niet nu en dan willen bijdragen met stukjes over zijn tijd als DDR-propagandist? Guus keek me wat somber aan. ‘Nou misschien zijn er twee of drie aardige dingen die het waard zijn op te schrijven. Ik zal er eens over denken.’
Een reeks aan teksten kregen we uiteindelijk van hem. Geestig, relativerend, niet angstig, beschaamd of terughoudend, veelal onthullend. Zo achter elkaar in dit boek blijkt het unieke geschiedschrijving te zijn.

Over de auteur:

Guus Gonggrijp (1949) studeerde Duits. Hij verbleef en werkte in de DDR van 1983 tot in 1990. Voor en na zijn verblijf in de DDR was hij leraar Duits.